Hizlifen - Işık ve Ses

Işık ve ses, görmemizi ve duymamızı sağlayan iki farklı enerji türüdür.
Tıptan haberleşmeye, sanayiden uzay teknolojisine kadar her alanda
yararlandığımız bu enerji şekilleri hayatımızı kolaylaştıran iki unsur değil midir?

Işıksız ve sessiz bir dünyada yaşamanın nasıl olacağını hiç düşündük mü?
Böyle bir durumda aile fertlerimizin,
arkadaşlarımızın ve öğretmenlerimizin
seslerini hiçbir zaman duyamayacak,
onların nasıl göründüklerini asla
bilemeyecektik. Hatta çok sevdiğimiz sanatçıların konserlerini görüp dinleyemeyecektik.
Daha da önemlisi ışıksız bir
dünya hayatın olmayacağı bir gezegen hâlini almaz mıydı? Haydi şimdi gelin
ışık ve sesin özelliklerini öğrenelim!

IŞIK

Gözümüze gelerek cisimleri görmemizi sağlayan enerji ışıktır.Bazı cisimler ışık
yaydıkları için bazıları da ışığı yansıttıkları için görünür.Ay ve gezegenler Güneş'ten gelen
ışığı yansıtırlar.Kendileri ışık vermeyen görülmeleri için başka ışık kaynaklarının
aydınlatmasına
gerek olan cisimlere aydınlatılmış cisimler denir.(ayna,ay, gezegenler vb).
Çevresine ışık veren cisimlere de ışık kaynağı denir.Işık kaynakları;

1. Doğal Işık Kaynakları: kendiliğinden etrafına ışık yayan ışık kaynaklarıdır.
(Güneş,yıldızlar,ateşböceği gibi)
2. Yapay Işık Kaynakları: Enerji aldığında ışık veren ışık kaynaklarıdır.
(Mum,ampul,gaz,lambası gibi)

Işık doğru yolla yayılır. Işığın doğru yolla yayılması sonucunda
Güneş tutulması Ay tutulması ve gölge meydana gelir.
Işığın yayıldığı ince ışık demetine ışık ışını denir.

Işık bazı maddelerden rahatça geçerken bazı maddelerden kısmen geçer.
Bazılarından da geçemez.

SaydamOlmayan(opak)Maddeler:Işığın geçmesine izin vermeyen maddelerdir.Taş sıra insan tahta vb.
Opak olan bu maddeler ışık ile
etkileşime girdiğinde şekillerine
uygun gölgeler meydana gelir.
Opak maddelere gelen ışık ya
yansıtılır ya da soğurulur.(emilir)

Saydam Madde: Işığın tamamını
geçiren maddeleresaydam madde denir.
Cam, su ,hava ,ince naylon
vb. Bu maddelerin üzerine
ışık düştüğünde ışığın tamamını
geçirdikleri için gölge oluşmaz.

Yarı Saydam Maddeler: Işığın
bir kısmını geçirip bir kısmını yansıtan maddelerdir.Buzlu cam,yağlı kağıt vb.
Işık bu maddeler üzerine düştüğünde yarı gölge oluşur.

Bir cismin görülebilmesi için;

*Cisim etrafa ışık yaymalıdır.

*Cisim başka kaynaktan aldığı ışığı yansıtmalıdır.

IŞIK HIZI:Işığın bir saniyede aldığı yola ışık hızı denir.Işık hızı havada
300 000 000
m/sn dir.Işık hızı ortamın cinsine bağlıdır.

YANSIMAIşık ışınlarının bir yüzeye çarparak geri dönmesine yansıma denir.Işığın
yansımasıyüzeyin rengine ve cinsine bağlıdır.Açık renkli olan yüzeylerden ışık çok yansır.Koyu renk
yüzeylerden az yansır.

SES
Ses; maddelerin moleküllerinin titreşmesi ile oluşan bir dalga hareketidir.
Ses bir enerji çeşididir. Titreşen her cisim ses üretir.
Ses çıkaran cisimlere ses kaynağı denir. Çevremizde pek çok ses kaynağı vardır.
Bir kaynaktan çıkan ses çevreye dalgalar halinde yayılır.
Bu aynen suya atılan bir taşın oluşturduğu gittikçe genişleyen halkalara benzer.

Sesin yayılması için maddesel bir ortama gerek vardır.Ses boşlukta yayılmaz.
Katı, sıvı ve gaz ortamlarda yayılır.
(Işığın boşlukta da yayıldığını unutmayalım.)
Sesin yayılma hızı ile ortamın sıcalığı arasında bağlantı vardır.

Ses dalgaları maddenin moleküllerinin
birbirlerine çarpması sonucu yayılır.
Molekülleri birbirine yakın olan
cisimlerde moleküller daha çok
çarpışır.Bir tanecik titreştiğinde
kendisine değen diğer tanecikleri de titreştirir.
Onlar da kendisine
değen diğerlerini...Böylelikle ses yayılır.
Boşlukta tanecik olmadığından ses yayılamaz.

Katı cisimlerin molekülleri birbirine yakın oldukları için titreşen bir tanecik çabuk
olarak yanındakileri de titreştirir.
Sıvılarda tanecikler arasında biraz boşluk olduğundan,
titreşen taneciğin diğerlerini titreştirmesi katılardan daha yavaş olur.
Gazlarda ise titreşen yaneciğin başka bir taneciğe ulaşıp
titreştirmesi daha uzun zaman alır.
Buna göre; sesin hızı katılarda en büyük,
gazlarda ise en küçüktür.Şimdi videomuzu izleyelim ve katı,sıvı
ve gazlarda sesin yayılmasını daha iyi kavrayalım.

YANKI
Ses dalgaları hareket halinde iken bir engele çarparsa
hızını değiştirmeden yönünü değiştirir, yansır
.Buna ses yansıması denir.

Ses dalgalarının bir engele çarpıp geri dönmesine yankı denir.
Yankı oluşması için ses kaynağı ile engel
arasında 17 m uzaklık olması gerekir.
Yansımaya sebep olacak engel çok yakınsa ses dalgaları
kulağımıza aynı anda ulaşır ve yankı işitilmez.
Kulak bunu ayırt edemez.
Mağara ve tünel gibi ortamlarda sesin birden
fazla yankısı işitilir.Buna sebep sesin tekrar tekrar yansımasıdır.

Sesin yansıması ve yankının canlılarda,
bilim ve teknolojide büyük önemi vardır.
* Deniz diplerindeki yeryüzü şekillerinin çıkarılmasında
* Bataklıkların ya da göllerin derinliklerinin ölçülmesinde
* Yunusların birbirleri ile iletişiminde
* Yarasaların bir yere çarpmadan uçabilmelerinde
(yarasa çıkardığı sesin engele çarpıp geri dönmesi
sayesinde etraftaki cisimlere çarpmaz.)
* Balık sürülerinin yerinin tespit edilmesinde hep
yansımadan ve yankıdan yararlanılır.

İnsanlar yunus ve yarasaların kullandıkları bu yöntemden ilham alarak
radar, sonar, ultrasongibi cihazlar yapmışlardır.

SESİN ÖZELLİKLERİ:
Sesin ayırt edici olabilecek üç özelliği vardır.
1. Sesin şiddeti
2. Sesin yüksekliği
3. Sesin tınısı

1. Sesin Şiddeti:Titreşim şiddeti sesin şiddetini belirler.
Ses kaynağına ne kadar yakın olursak ses o kadar kuvvetli duyulur.
Kaynağa ne kadar uzaksak ses o kadar hafif duyulur.
Sesin şiddeti debisel (dB) adı verilen birimle ölçülür.
2. Sesin Yüksekliği:Ses kaynağının 1 sn deki titreşim sayısına sesin frekansı denir.
Frekans, sesin yüksekliğinin ölçüsüdür.
Frekanslar yükseldikçe ses incelir alçaldıkça ses kalınlaşır.
Kadın seslerinin frekansı erkek seslerine göre daha yüksektir

KAYNAKÇA : http://elifemreakgun.blogspot.com.tr/ ( Düzenleme Yapılmıştır )